το περτουλι

Το Περτούλι βρίσκεται στο Νομό Τρικάλων, στην οροσειρά της Πίνδου, φωλιασμένο στις πλαγιές της Μπουντούρας σε υψόμετρο 1.150μ. Απέχει από τα Τρίκαλα, την πρωτεύουσα του νομού, 45χλμ. Τα διοικητικά όρια της περιοχής του Περτουλίου αρχίζουν από το ψηλότερο σημείο, Τζιατζιά, όπου και η είσοδος στο πυκνό δάσος και τα λιβάδια. Στο σημείο αυτό χωρίζουν τα νερά που έρχονται από τα ρέματα των βουνών και ρέουν, άλλα ανατολικά και χύνονται στον Πηνειό και άλλα δυτικά και χύνονται στον Ασπροπόταμο (γνωστότερο ως Αχελώο). Στα νοτιοδυτικά του χωριού, προς την πλευρά του Νεραϊδοχωρίου, ένας κάθετος βράχος που εφάπτεται με τον εθνικό δρόμο Τρικάλων – Άρτας αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ των δύο χωριών (Περτούλι – Νεραϊδοχώρι). Σήμερα το Περτούλι είναι Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Πύλης. Είναι το ανατολικότερο χωριό από τα 32 «βλαχοχώρια της άλπειας περιοχής του Ασπροποτάμου».

Το Περτούλι περιτριγυρίζεται από τα κατάφυτα με έλατα βουνά της Πίνδου: τον Κόζιακα (το αρχαίο Κερκίτιο, το οποίο έχει 25χλμ. μήκος και υψόμετρο 1.901μ. και ανήκει στην κατηγορία των Αυστριακών βουνών Καρστ), τα βουνά Μπουντούρα (ή Βίγγα), Μπέρτα (ή Βαθύ), Φούρκα, Γκιώνα, και Κεπτινέλο. Η επιβλητική Μαρόσα, στο βάθος και νότια, συμπληρώνει τα τείχη. Το δάσος του Περτουλίου έχει έκταση 33.000 στρέμματα και ανήκει κατά κυριότητα στο Δημόσιο. Παραχωρήθηκε στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το 1934 για εκπαίδευση των φοιτητών της Δασολογίας και για επιστημονικές έρευνες.

Το χωριό είναι κτισμένο στην πλευρά της Φούρκας με όψη ανατολική, κατά μήκος της εθνικής οδού Τρικάλων – Άρτας σε 3-4 επίπεδα που ορίζονται από παράλληλους δρόμους. Σήμερα έχει 150 κτίσματα όλα μαζί (κατοικίες, εκκλησίες, σχολείο, καταστήματα, καταλύματα, πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις). Διατηρείται ο τοπικός αρχιτεκτονικός ρυθμός, ο ηπειρωτικός, όπου τα πέτρινα κτίσματα με τις στέγες από σχιστόπλακα ενσωματώνονται αρμονικά στο φυσικό περιβάλλον. Παρά τις επιρροές από μοντέρνα υλικά, υπάρχουν πολλά καινούργια κτίσματα – μεταπολεμικά – καλοφτιαγμένα, πραγματικά στολίδια. Από τις κτιριακές εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου, ξεχωρίζουν όσα είναι σχεδιασμένα από τον επιφανή αρχιτέκτονα καθηγητή του Ε.Μ.Π. Δημήτρη Πικιώνη. Η προσπάθεια των ντόπιων είναι να διατηρήσει ο οικισμός αναλλοίωτο το τοπικό χρώμα και να ανακτήσει την παλιά του αίγλη.

Το φυσικό κάλος του Περτουλίου, η ιστορία του, οι προοδευτικοί άνθρωποί του, τα μεγαλοπρεπή πυργόσπιτα, το έκαναν γνωστό εδώ και αιώνες, και το έχουν καθιερώσει ως κέντρο αναφοράς του Νομού Τρικάλων. Κατοικούνταν πάντα και φιλοξενούσε οικογένειες από τις οποίες αναδείχθηκαν πολιτικοί, επιστήμονες, πνευματικοί άνθρωποι, επιχειρηματίες με πανελλαδική εμβέλεια. Σήμερα έχει περίπου 250 δημότες και πολλούς άλλους μη μόνιμους κατοίκους. Αποκαλούνται βλάχοι ή «κουτσόβλαχοι» επειδή μιλούσαν – και μιλάνε πολλοί ακόμα – παράλληλα με την ελληνική και λατινογενές ιδίωμα το οποίο σύμφωνα με ιστορικούς, έμαθαν την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας. Κατοικείται και από ένα ποσοστό Σαρακατσάνων οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ως τσοπάνηδες παλιών μεγαλοτσελιγκάδων. Σήμερα, οι κάτοικοί του ασχολούνται με την κτηνοτροφία, ως ξυλοκόποι στο δάσος, και με τουριστικά επαγγέλματα.